วิดีโอนี้เป็นการบรรยายของ พระพรหมบัณฑิต (นักเทศน์ทุนเล่าเรียนหลวง) ว่าด้วยหลักสูตรการเทศนาสำหรับพระสงฆ์ โดยแบ่งลีลาเทศนาออกเป็น 3 ขั้น เพื่อให้บรรลุเป้าหมายสูงสุดคือการสร้างแรงบันดาลใจให้ผู้ฟังลงมือปฏิบัติ (วิริยะ) ซึ่งตรงกับลีลาที่ 3 คือ ลีลาสมุตเตชนา (Samuttejjanā) หรือการ “ยกใจให้แกล้วกล้า”
3 ลีลาการเทศนาเพื่อสร้างแรงบันดาลใจ
- สันทัสสนา (Santassanā): ลีลาขั้นพื้นฐาน เปรียบเหมือน “สีซอให้ควายฟัง” คือการทำเรื่องยากให้กลายเป็นเรื่องที่น่าสนใจและเข้าใจง่าย (ทำเรื่องยากให้เป็นเรื่องง่าย) แม้แต่คนระดับล่างก็สามารถเข้าถึงได้
- หลักสูตรอาหารกระป๋อง: การใช้เนื้อหาเทศนาที่ครูบาอาจารย์ได้เตรียมไว้แล้ว (เทศนา) โดยการจดจำ นำไปปรับใช้ และท่องบ่น เพื่อให้มีเนื้อหาครอบคลุมงานทุกประเภท
- หลักสูตรจับปลากินเอง / ลีลาสมุตเตชนา (Samuttejjanā): ลีลาขั้นสูงที่สุด เปรียบเสมือนการ “สอนวิธีจับปลา” ไม่ใช่แค่การแจกปลา โดยเน้นการสร้าง ฉันทะ (ความพอใจ/ศรัทธา) และกระตุ้น วิริยะ (ความเพียร) ผ่านการดึงให้ผู้ฟังกล้าที่จะก้าวออกจาก Comfort Zone (คอมฟอร์ต โซน) เพื่อทำสิ่งใหม่ ๆ แม้จะยากลำบากก็ตาม
เทคนิคสำคัญในการสร้างลีลาสมุตเตชนา
การจะกระตุ้นให้เกิดความกล้าหาญ (สมุตเตชนา) และเปลี่ยนวิกฤตให้เป็นโอกาส (เปลี่ยนพินาศให้เป็นพัฒนา) ต้องใช้ 3 องค์ประกอบหลัก:
- สาธก (Sāthaka): การ ยกตัวอย่าง หรือ กรณีศึกษา (Case Studies) ที่เป็นเรื่องจริงหรือตำนานที่น่าเชื่อถือ โดยเฉพาะตัวอย่างของคนในระดับเดียวกัน หรือ ประสบการณ์ตรง ของผู้เทศน์เอง เช่น ตัวอย่างความสำเร็จของ พระนักเทศน์ รุ่นก่อน หรือเรื่องราวการต่อสู้กับอุปสรรคของพระพุทธเจ้า เพื่อให้เกิดแรงจูงใจในการ ฟันฝ่า
- ภาษิต (Phāsita): การนำ พุทธภาษิต คำสอน นิทานจาก พระไตรปิฎก หรือคำคมของปราชญ์มาอ้างอิง เพื่อเสริมเหตุผลและสร้างความเชื่อถือแก่ผู้ฟัง
- อุปมา (Upamā) และ อารมณ์: การใช้ อุปมา (Parables) เรื่องเล่า และความรู้สึก (อารมณ์) เพื่อจูงใจคน โดยเฉพาะการสร้างอารมณ์ร่วม เช่น ความกตัญญู หรือความฮึกเหิม เพื่อให้เรื่องราวมีพลังและไม่น่าเบื่อ
พระพรหมบัณฑิต ย้ำว่า ลีลาสมุตเตชนา คือ ศิลปะ ที่ต้องอาศัย วิจิตร อลังการ ด้าน ภาษา น้ำเสียง และท่าทีที่เปี่ยมด้วยศรัทธา เพื่อให้ผู้ฟังรู้สึกเหมือนอยู่ในเหตุการณ์จริง เป็นการผสานศาสตร์ (ความรู้) และศิลป์ (การถ่ายทอด) เข้าด้วยกันอย่างลงตัว
วิดีโอนี้อธิบายถึง ลีลาสมุตเตชนา ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของหลักสูตร พระนักเทศน์ทุนเล่าเรียนหลวง เพื่อ “ยกใจให้แกล้วกล้า”
การเทศนาลีลานี้สอนให้พระสงฆ์เป็นผู้ที่ “จับปลากินเอง” สามารถค้นหาและปรับใช้เนื้อหาเพื่อสร้างแรงจูงใจให้ผู้ฟัง ก้าวออกจาก Comfort Zone
ต้องใช้เทคนิค สาธก ภาษิต อุปมา และ อารมณ์ ในการถ่ายทอดอย่างมีศิลปะและใช้ภาษาที่วิจิตร เพื่อให้เกิดศรัทธาและนำไปสู่การปฏิบัติจริง
