พระธรรมเทศนากัณฑ์ “ธัมมวิชยกถา” (ว่าด้วยการชนะด้วยธรรมะ) โดย พระพรหมบัณฑิต ได้นำเสนอหลักการบริหารจัดการความขัดแย้งและการใช้ “อำนาจ” อย่างยั่งยืน โดยแบ่งอำนาจออกเป็น 2 ประเภท คือ Hard Power (พระเดช) และ Soft Power (พระคุณ)
Hard Power คืออำนาจแข็งที่ใช้การบังคับ ขู่เข็ญ การลงโทษ หรือการให้ผลประโยชน์เป็นแรงจูงใจภายนอก (เช่น การเลื่อนขั้นเงินเดือน) ซึ่งเป็นการสร้างความยินยอมแบบไม่เต็มใจ ผลที่ได้คือชัยชนะที่ไม่ยั่งยืน เพราะ “ผู้ชนะย่อมก่อเวร” และนำไปสู่ความอาฆาตพยาบาทในที่สุด
ในทางตรงกันข้าม Soft Power หรือ พระคุณ คืออำนาจนุ่ม ที่เกิดจากพลังภายใน เช่น ความศรัทธา ความรัก ความดี และ ความจริงใจ ที่ทำให้ผู้คนยินยอมพร้อมใจและทำตามด้วยความเต็มใจ หลักธรรมนี้เป็นที่มาของนโยบาย ธรรมวิชัย ของ พระเจ้าอโศกมหาราช ที่เปลี่ยนจากการชนะด้วยสงคราม (สงครามวิชัย) มาเป็นการชนะใจคนด้วยการเผยแผ่พระธรรมแทน ซึ่งเป็น Soft Power ในระดับประเทศ
หัวใจของ ธัมมวิชยกถา คือ หลักธรรม 4 ประการ ในการเอาชนะอย่างถาวร
- อัโกเทนะ ชิเนโกทัง: ชนะคนโกรธด้วยความไม่โกรธตอบ – การควบคุมอารมณ์ตนเอง (ชนะตนเอง) ก่อนเอาชนะผู้อื่น การใช้ปิยวาจาแทนความรุนแรงเพื่อยุติความขัดแย้ง ตัวอย่างเช่น การที่สามีภรรยาควร “รักยาวให้บั่น” (ลดคำพูดรุนแรง)
- อสาธุง สาธุชิเน: ชนะคนไม่ดีด้วยความดี – การเปลี่ยนศัตรูให้เป็นมิตรด้วย ความเมตตา และการทำความดีต่อเขา ดังกรณีที่พระอับราฮัม ลินคอล์น ใช้คำพูดชื่นชมฝ่ายแพ้เพื่อรวมชาติ หรือนิทานเรื่องเจ้าอาวาสที่ศรีลังกาเลี้ยงโจร 500 คนจนกลับใจมาเป็นผู้ดูแลวัด
- ชิเนกทริยัง ทาเนนะ: ชนะคนตระหนี่ด้วยการให้ – การให้ก่อนจะได้รับตอบแทน การให้มีทั้ง อามิสทาน (วัตถุสิ่งของ) และ ธรรมทาน (คำแนะนำ ธรรมะ กำลังใจ) การให้ของวัดต่อชุมชนจะนำมาซึ่งการสนับสนุนในด้านต่างๆ โดยธรรมชาติ
- สัจเจนาริกวาทินัง: ชนะคนพูดเหลาะแหละด้วยความสัตย์จริง – การรักษา สัจจะ ความตรงต่อเวลา และ ความจริงใจ (ยถาวาที ตถาการี) จะสร้างความน่าเชื่อถือ (Brand Loyalty) ให้กับองค์กรหรือบุคคล ทำให้คนที่ไม่จริงใจเกิดความละอายและเปลี่ยนพฤติกรรมในที่สุด
หลักธรรมเหล่านี้เน้นย้ำว่า ความดี และ ความจริงใจ เป็น Soft Power ที่ทรงพลังและยั่งยืนที่สุดในการนำพาให้เกิดความสงบสุขและความร่วมมือในทุกระดับ ตั้งแต่ครอบครัว องค์กร ไปจนถึงสังคมและประเทศชาติ ซึ่งเป็นการ สร้างพลังบวก และ จูงใจผู้คน ให้ทำตามโดยสมัครใจ
ธัมมวิชยกถา สอนให้ใช้ Soft Power คือ พระคุณ (ความดี) ในการปกครองและการใช้ชีวิต แทน Hard Power (พระเดช) การชนะที่แท้จริงคือการชนะใจตนเองและเปลี่ยนศัตรูให้เป็นมิตรด้วย ความไม่โกรธตอบ ความดี การให้ และความสัตย์จริง ซึ่งนำไปสู่ชัยชนะที่ยั่งยืนและถาวร
