พระธรรมเทศนา “อุกกัฏฐกถา ว่าด้วยภาวะวิกฤต” โดย พระพรหมบัณฑิต (ศ.ดร. ประยูร ธมฺมจิตฺโต) ได้เน้นย้ำถึงความสำคัญของ “คนกล้า” และ “สติปัญญา” ในการเผชิญหน้ากับ ภาวะวิกฤต ไม่ว่าจะเป็นวิกฤตส่วนตัว (เช่น การเจ็บป่วยหนักใน ICU) หรือวิกฤตระดับชาติ (เช่น ภัยสงครามหรือการแทรกแซงจากมหาอำนาจ)
ท่านเปรียบเทียบว่า คนขลาด จะตายซ้ำๆ ด้วยความกลัวในทุกสถานการณ์ที่ยังไม่เกิดขึ้นจริง แต่ คนกล้า จะเผชิญความตายเพียงครั้งเดียวเมื่อถึงวาระ วิกฤตการณ์จึงเป็นเครื่องพิสูจน์ น้ำใจ ของมิตรแท้ (เพื่อนตาย) และเป็นการชำระล้างสังคมให้เหลือแต่ความจริงใจ (เพื่อนกินจะหนีหาย)
เนื้อหาหลักสอนถึงการรับมือกับความเครียดและภัยพิบัติผ่านชาดกและพุทธประวัติ:
- การจัดการความเครียด (Stress Management): สัตว์ (เช่น กวาง) จะคลาย ความเครียด ภายใน 30 วินาทีหลังพ้นภัย แต่มนุษย์มักประสบ Post-Trauma (อาการสะเทือนใจภายหลังวิกฤต) ซึ่งต้องใช้ สติ และการ สู่ขวัญ (เรียกกำลังใจกลับมา) เพื่อไม่ให้จมอยู่กับอดีต
- พลังเมตตาของพระพุทธเจ้า (Metta Power): เล่าพุทธประวัติเมื่อช้าง นาราคิรี ที่เมามันและดุร้ายพุ่งเข้าทำร้าย พระพุทธเจ้าทรงใช้ เมตตาจิต แผ่ไปจนช้างสงบลงและหมอบแทบเท้า เหตุการณ์นี้ยังแสดงความกล้าหาญยอมพลีชีพของ พระอานนท์ ที่ยอมเป็นเป้าล่อแทนพระพุทธเจ้าด้วย
- ความกล้าหาญและสติปัญญา:
- นกแก้วโพธิสัตว์: แสดงความกล้าหาญเล็กๆ ด้วยการพยายามดับไฟป่าเพื่อช่วยสัตว์อื่น จนสร้าง สะพานบุญ และดลใจให้พระอินทร์บันดาลฝนดับไฟ
- หมูโพธิสัตว์: หมูที่เคยอยู่กับมนุษย์ ใช้ สติปัญญา วางกลยุทธ์ ค่ายกลดอกบัว และขุดหลุมพราง (บังเกอร์) โดยอาศัย ความสามัคคี ของฝูงหมู เอาชนะเสือที่ดุร้ายได้สำเร็จ เน้นย้ำหลัก สาธุ สัมภหุลาติ (มากยิ่งดี ถ้ารวมกันได้)
- การปล่อยวางและบรรลุธรรม: บทสรุปสอนจากเรื่อง พระอานนท์บรรลุธรรม ซึ่งท่านพยายามอย่างหนักจนเกิดความเครียด แต่เมื่อปล่อยวางความคิดที่จะเร่งรัดและเอนกายลงนอนด้วยสติ ท่านก็บรรลุธรรมเป็นพระอรหันต์ในอิริยาบถกึ่งนั่งกึ่งนอน เป็นการย้ำว่าความสำเร็จต้องมาพร้อมกับการผ่อนคลายและสติปัญญา
พระธรรมเทศนา “อุกกัฏฐกถา: ภาวะวิกฤต” สอนให้ใช้ สติ และ ความกล้าหาญ เผชิญหน้ากับปัญหา เพราะวิกฤตคือเครื่องพิสูจน์ความจริงใจและตัวตนที่แท้จริง
ชัยชนะเหนือภัยอันตรายต้องมาจาก เมตตา (ดังพุทธองค์ชนะช้างนาราคิรี) และ สามัคคี ร่วมกับ กลยุทธ์ (ดังหมูโพธิสัตว์ชนะเสือ)
