วิดีโอนี้เป็นการบรรยายของ พระพรหมบัณฑิต (ศ.ดร. ประยูร ธมฺมจิตฺโต) ในหัวข้อ “การใช้อุปมาสาธกกับการเทศน์” โดยเน้นย้ำถึงพลังและความสำคัญของการใช้ อุปมา (Simile) และ สาธก (Example/Anecdote) ในงานเทศนา
ท่านเริ่มต้นด้วยการเปรียบเทียบ บทเทศนา ในยุคปัจจุบันกับ “อาหารกระป๋อง” ซึ่งหมายถึงการที่นักเทศน์สามารถหา บทเทศนาสำเร็จรูป ได้ง่ายจากสื่อต่างๆ และนำมาปรับปรุงใช้ได้ทันที (คล้ายการปรุงปลา/อาหารกระป๋อง) ช่วยประหยัดเวลา โดยเฉพาะสำหรับ นักเทศน์มือใหม่
สาระสำคัญของการบรรยายเน้นที่:
- ความหมายของอุปมาและสาธก:
- อุปมา (Upama): คือการเปรียบเทียบสิ่งที่เรา มองเห็น (รูปธรรม) ไปยังสิ่งที่เราต้องการสื่อสาร (นามธรรม หรือ อุปมัย) ตัวอย่างเช่น การเปรียบเทียบ “เกลือรักษาความเค็ม” เพื่อสอนเรื่อง “ความดีต้องสม่ำเสมอ”
- สาธก (Sathaka): คือการหยิบยก เรื่องราว หรือ ประสบการณ์ เชิงประวัติศาสตร์ หรือจาก พระไตรปิฎก มาเป็นพยานประกอบการเทศน์
- อุปมาที่มีพลังที่สุดในพุทธศาสนา: ท่านยก ยอดอุปมา ที่พระพุทธเจ้าใช้ตอบพระเจ้าปเสนทิโกศล เพื่อยืนยันความเป็น พุทธะ โดยทรงเปรียบเทียบพระองค์เองกับ ดอกบัว (Paduma) ซึ่งเกิดในโคลนตม (โลก) แต่โผล่พ้นน้ำ และไม่แปดเปื้อนด้วยน้ำ (โลกธรรม) อุปมานี้เองที่ทำให้พระเจ้าปเสนทิโกศลปวารณาตนเป็นอุบาสก และเป็นที่มาของการสร้างพระพุทธรูปประทับบนดอกบัว
- พลังของสาธกและการประยุกต์ใช้: ท่านเล่า สาธก ของตนเองในการใช้เรื่อง “ดอกบัว” พูดปิดงาน วิสาขบูชาโลก ที่เวียดนาม และเล่าเรื่อง โทณพราหมณ์ ผู้ซึ่งเป็นอาจารย์ของกษัตริย์ทั้ง 8 เมือง และใช้หลักธรรมเรื่อง ขันติ (ความอดทน) ที่เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้า ห้ามกษัตริย์ไม่ให้รบแย่ง พระบรมสารีริกธาตุ ได้สำเร็จ การใช้ อุปมาสาธก จึงเป็นเครื่องมืออันทรงพลังที่ทำให้นามธรรมเข้าใจง่ายและสร้างแรงศรัทธาได้
การเทศนาที่ดีต้องใช้ อุปมา (เปรียบเทียบรูปธรรมกับนามธรรม) และ สาธก (เรื่องราวประกอบ) ซึ่งเป็นเครื่องมืออันทรงพลังในการสื่อสารธรรมะ
ยอดอุปมา เช่น การเปรียบพระพุทธเจ้าเป็น ดอกบัว ที่พ้นโคลนตม และการใช้หลัก ขันติ ห้ามทัพโทณพราหมณ์ แสดงถึงการประยุกต์ใช้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ
