การบรรยายธรรมโดย พระพรหมบัณฑิต ในหัวข้อ “บทบาทพระอุปัชฌาย์ กับความยั่งยืนของพระศาสนา” นี้ เป็นการให้โอวาทแก่ผู้เข้ารับการอบรมใน หลักสูตรฝึกซ้อมพระอุปัชฌา รุ่นที่ 58 ซึ่งถือเป็นหลักสูตรที่มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อ สถาบันสงฆ์ เนื่องจาก พระอุปัชฌาย์ มีบทบาทเป็น “ผู้เฝ้าประตู” หรือนายด่านที่ควบคุมทางเข้าสู่การเป็นสมาชิกของคณะสงฆ์ หากนายด่านนี้ย่อหย่อน จะส่งผลให้ สถาบันสงฆ์เสื่อม และมีผู้ไม่หวังดีปะปนเข้ามาเพื่อแสวงหาประโยชน์ พระพรหมบัณฑิตชี้ให้เห็นว่า สถาบันสงฆ์ เป็นองค์กรที่เก่าแก่ที่สุดในโลกที่สืบทอด สมณวงศ์ (Monastic Lineage) ต่อกันมาอย่างต่อเนื่องกว่า 2,500 ปี โดยเฉพาะในฝ่ายเถรวาท คำว่า ลังกาวงศ์ และ สยามวงศ์ ไม่ได้หมายถึงเพียงแค่คำสอน แต่หมายถึง สมณวงศ์ หรือ แบบแผนและธรรมเนียมปฏิบัติ (ตันติ) ในการ อุปสมบท ที่สืบสายมาจากพระมหาเถระในสมัยพระเจ้าอโศกมหาราช ผ่านลังกามายังประเทศไทยในสมัยสุโขทัย
คุณสมบัติที่สำคัญที่สุดของพระอุปัชฌาย์ นอกเหนือจากพรรษาที่กำหนด คือต้อง “ฉลาดสามารถ” เพื่อให้การ ศึกษาอบรม และสั่งสอนสัทธิวิหาริก (ลูกศิษย์) ได้อย่างดี หากขาดความสามารถ พระพุทธเจ้าปรับอาบัติทุกกฏแก่พระอุปัชฌาย์นั้น เพราะความไม่ฉลาดจะทำให้ลูกศิษย์ไม่เห็นสาระของ พระธรรมวินัย จนอาจ สึก ออกไป
นอกจาก แบบแผน (ตันติ) แล้ว การบรรยายยังกล่าวถึง แบบฉบับ ที่เป็นกฎหมายลายลักษณ์อักษร เช่น พระราชบัญญัติคณะสงฆ์ (พรบ. คณะสงฆ์) ที่กำหนดให้พระอุปัชฌาย์ต้องผ่านการ ฝึกอบรมและได้รับตราตั้ง เพื่อป้องกันไม่ให้เกิด วิบัติ 4 ในพิธี อุปสมบท (อันได้แก่ วัตถุวิบัติ ปริสวิบัติ สีมาวิบัติ และกรรมวาจา วิบัติ) ซึ่งจะทำให้การบวชเป็นโมฆะ
สุดท้าย ท่านได้เชื่อมโยง จารีตประเพณีสงฆ์ ที่ใช้ในปัจจุบัน เช่น การขออุปสมบทด้วยคำ อุกาสะ และ เอสาหัง ว่ามีที่มาจากพระพุทธประวัติในการอุปสมบทปฐมสาวกและปัจฉิมสาวก ตามลำดับ การปฏิบัติตาม จารีตประเพณีสงฆ์ ที่ถูกต้องเหล่านี้จึงเป็นภารกิจสำคัญในการธำรงไว้ซึ่ง ความยั่งยืนของพระศาสนา ให้สมกับความเป็น พุทธบุตร ที่สืบสายมาจากพระพุทธเจ้าโดยตรง
พระอุปัชฌาย์มีบทบาทเป็น นายด่าน ที่สำคัญที่สุดในการรักษา ความยั่งยืนของพระศาสนา และ สถาบันสงฆ์ อุปัชฌาย์ต้อง ฉลาดสามารถ ตามพระวินัยและต้องผ่าน การฝึกอบรม ตาม พรบ. คณะสงฆ์ เพื่อป้องกัน วิบัติ 4 การธำรงไว้ซึ่ง สมณวงศ์ โดยการปฏิบัติตาม แบบแผนและจารีต ที่สืบทอดจากพุทธองค์อย่างถูกต้อง คือภารกิจสูงสุด
